Globalna recesja i kryzys dotyka dzieci w krajach wysokorozwiniętych

Florencja, 13 kwietnia 2017 r. - Niemal 10 lat po pierwszej fali kryzysu gospodarczego jego skutki wciąż są odczuwane w światowej gospodarce, przyczyniając się do globalnej recesji, a osiągnięcia krajów wysokorozwiniętych w zakresie ochrony dzieci przed jego następstwami są zróżnicowane.

Nowy raport „Dzieci w dobie kryzysu: Wpływ wielkiej recesji na ubóstwo dzieci w krajach bogatych”, opublikowany przez Centrum Badawcze UNICEF – Innocenti, przy współpracy z szesnastoma międzynarodowymi instytucjami badawczymi, zawiera szczegółowe dane na temat wpływu kryzysu na sytuację dzieci w krajach wysokorozwiniętych.

Raport „Dzieci w dobie kryzysu” porównuje sytuację 41 krajów OECD i UE, dogłębnie analizując przypadki 11 państw, co było możliwe dzięki pomocy wiodących przedstawicieli środowiska akademickiego. Analiza wychodzi poza średnie krajowe – dane zostały podzielone według kluczowych cech gospodarstw domowych i lokalnych warunków.

Na świecie w krajach wysokorozwiniętych wiele dzieci zostało mocno dotkniętych skutkami kryzysu gospodarczego. Ubóstwo dzieci – porównywane do poziomu sprzed kryzysu – wzrasta w wielu krajach – mówi Yekaterina Chzhen z UNICEF Innocenti, współtwórczyni raportu, autorka rozdziału poświęconego analizie porównawczej. Jest to pierwsze międzynarodowe badanie skutków kryzysu i reakcji rządów, kładące szczególny nacisk na sytuację dzieci w krajach bogatych.

Badania koncentrują się na Belgii, Niemczech, Grecji, Węgrzech, Irlandii, Włoszech, Japonii, Hiszpanii, Szwecji, Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych. Pogłębiona analiza szerokiego zakresu danych dostarcza cennych informacji na temat sposobów ochrony dzieci podczas kryzysu ekonomicznego, ponieważ wybrane kraje posiadają szerokie spektrum doświadczeń obejmujących zarówno ich koniunkturę sprzed kryzysu, wpływ kryzysu na sytuację w kraju, a także zastosowane środki naprawcze.

Większość z 41 uprzemysłowionych krajów doświadczyło drastycznego spadku poziomu PKB (nawet o 2-9% pomiędzy rokiem 2006 a 2008 i w latach 2009-2014). 8 krajów, w tym Irlandia, Włochy i Grecja, odnotowały aż dwucyfrowy spadek.

Pomimo, iż w badaniach wykorzystano szereg miar poziomu ubóstwa, podkreślono te odnoszące się do zakotwiczonego poziomu ubóstwa dzieci, czyli odsetka dzieci poniżej 18 roku życia żyjących w gospodarstwach domowych z dochodem, który po uwzględnieniu podatków i transferów społecznych, kształtował się poniżej 60% krajowej mediany w okresie przed kryzysem (na przykład w roku 2007/8), po skorygowaniu o poziom inflacji.

Główne ustalenia raportu:

- Ostatni kryzys gospodarczy i idące za nimi działania naprawcze były szczególnie dotkliwe dla dzieci – pomiędzy rokiem 2008 a 2014 poziom ubóstwa dzieci wzrósł w 2/3 krajów UE; na Cyprze, w Islandii i Grecji o ponad 15%, a na Węgrzech, we Włoszech, Irlandii i Hiszpanii o 7-9%.

- W Europie wydatki rządowe na rodziny i dzieci spadły w momencie gdy były najbardziej potrzebne – żaden z europejskich krajów nie zwiększył udziału wydatków na świadczenia rodzinne, a 2/3 z nich zredukowało wydatki per capita, podczas gdy całkowite wydatki na świadczenia emerytalne wzrosły pomiędzy rokiem 2010 a 2013.

- Ograniczenia w wydatkach publicznych na zdrowie, edukację i inne usługi szczególnie negatywnie wpływają na sytuację rodzin z dziećmi – statystyki dotyczące poziomu ubóstwa dochodowego maskują inne formy niedostatków. Wskaźniki niezaspokojonych potrzeb medycznych znacząco wzrosły wśród najbiedniejszych gospodarstw domowych w Grecji, a istotne cięcia w wydatkach na służbę zdrowia i edukację miały negatywny wpływ na dzieci w Hiszpanii.

- Kryzys i działania naprawcze obnażyły istotne dysproporcje regionalne – pomiędzy rokiem 2008 a 2014 zakotwiczony poziom ubóstwa dzieci wzrósł do 20% w północnych Włoszech i do 50% na południu kraju, w Wielkiej Brytanii natomiast, a precyzyjnie w Irlandii Północnej, stopa ubóstwa dzieci wzrosła z 23% do 27%, podczas gdy w Szkocji, Anglii i Walii zmalała o 2-4 punkty procentowe.

- Ubóstwo dzieci w Stanach Zjednoczonych nie wzrosło tak bardzo, jak przewidywano – chociaż poziom bezrobocia prawie się podwoił, zakotwiczone ubóstwo dzieci tylko nieznacznie wzrosło. Zwiększone wydatki i poprawa systemu zabezpieczeń społecznych podczas kryzysu osłabiło jego negatywny wpływ na rodziny z dziećmi.

Ochrona dochodów rodziny podczas spadku koniunktury jest niezbędnym elementem zwalczania ubóstwa dzieci, ale nie jest sama w sobie wystarczająca. Dzieci dotkliwie odczuwają cięcia wydatków na edukację i opiekę medyczną szczególnie wtedy, kiedy ich rodzice nie mają dostępu do najpotrzebniejszych świadczeń, takich jak opieka instytucjonalna nad dzieckiem – mówi Chzhen. Przesłaniem raportu jest ochrona dzieci zarówno w czasach dobrobytu, jak i spadku koniunktury. Rządy powinny przedłożyć, ponad inne cele, powszechne wsparcie dochodowe, bazujące na ubezpieczeniach społecznych oraz świadczeniach zależnych od dochodów uwzględniających wydatki na zdrowie i edukację, a skierowanych do osób, które ich najbardziej potrzebują.

Według raportu Dzieci w dobie kryzysu, doświadczenia z tego okresu pokazują, jak wielkim wyzwaniem politycznym może być utrzymanie właściwej strategii wsparcia społecznego dla rodzin z dziećmi. Pomimo iż nie jest to panaceum, odpowiednie strumienie wydatków skoncentrowane na dzieciach są potencjalnie potężnym narzędziem w budowaniu bezpieczeństwa społecznego zarówno dla pracujących jak i bezrobotnych rodzin. Jednak takie wydatki muszą być częścią spójnej strategii walki z ubóstwem, na którą składa się nie tylko ochrona socjalna ale również przeciwdziałanie bezrobociu, edukacja i system opieki nad dziećmi.

****

Centrum Badawcze UNICEF – Innocenti jest centrum badań pracującym przy UNICEF. Podejmuje badania w zakresie nagłych zdarzeń i bieżących problemów w celu informowania o strategicznych kierunkach, polityce i programach UNICEF i jego partnerów, kształtowania globalnych debat na temat praw dziecka i rozwoju, oraz informowania o globalnym programie badań i polityce skierowanych do wszystkich dzieci, a w szczególności do tych najbardziej bezbronnych.